“Je bent ‘vi-su-eel’, toch? Dat heeft niks met je oren te maken, wel dan? Maar jij kunt luisteren als de beste. HOE KAN DAT?! Kun je mij dat ook ff leren?” Ik had de puber blijkbaar uit de tent gelokt, gezien deze bijna vurige vraag. Ja, je kunt het leren. Luisteren naar een ander. 

Ik zie wat je zegt

Voorwaarde is dat mijn hoofd leeg is, de kamers dicht, lekker rustig op de gang. In mijn hoofd is er dan niets dat af kan leiden. Mijn gevoel, om het hele scala maar even zo te noemen, is begrensd. Daardoor weet ik precies wat van mij is en wat van de ander. Ik registreer alles wat je zegt en meer nog; wat je doet. Met elke beweging, elke verandering van houding, elk uitgesproken woord,  je stemgebruik, en met elke klank stel ik een beeld samen. En dat beeld verandert al naar gelang je verder praat en vertelt. Het plaatje wordt steeds meer ingekleurd met alles wat je uitzendt. Bijna alsof ik in een volkomen donkere bioscoop zit en jij bent de film. Dat is een typisch voorbeeld van gebruik maken van mijn hyperfocus als talent; Ik zie wat je zegt. 

Mijn eigen constante beeldenstroom is tijdens een gesprek onder de horizon, zeg maar, bewust ‘verbannen’ naar het onderbewuste. Mijn bewegingen zijn rustig. Dat nodigt uit tot vertellen. Vaak zal ik wel tekeningetjes maken tijdens het gesprek. Dat helpt mij om nog meer te focussen. Ik leg dat dan ook uit. Net zo goed als dat de ander soms beter kan nadenken door te friemelen met zijn handen. 

Luister om te horen, te begrijpen. Niet om te antwoorden. 

• Als je bedenkt wat je volgende vraag zou moeten zijn dan is er al geen sprake meer van luisteren. 
• Durf stilte te laten zijn voor wat het is; stilte, ruimte. 
• Hoe iemand iets zegt is vaak belangrijker dat wat.
• Luister zonder oordeel, vanuit je neutraal, doe geen aannames. 
• Twee ogen en twee oren, dat zijn je belangrijkste instrumenten om te luisteren, daarom heb je ook maar 1 mond.
• Stel vragen waar de ander niet met ja of nee kan antwoorden, open vragen dus. Ze beginnen altijd met; Wie, wat, waar, wanneer, hoe, welke. Blijf stil na het snel gegeven; ‘Weet ik niet’ als antwoord. De ander denkt ongetwijfeld toch na over de vraag en heeft misschien meer tijd nodig. Ik geef mijn clientjes altijd een quotum van 3 ‘weetikniets’. 
• Een vraag beginnend met ‘Waarom’ is ook een open vraag. Wees daarbij wel bewust van de toon waarop je de waarom-vraag gebruikt. Hij kan oordelend of zelfs beschuldigend overkomen. In onderwijs en opvoeding zijn waarom-vragen meestal gelinkt aan iets wat niet goed ging. 
• Wellicht een open deur maar zet je telefoon en andere apparatuur uit, als je een goed gesprek wilt.
• Bij een lang gesprek kan het goed zijn om af en toe samen te vatten wat de ander heeft gezegd. Bovendien dwingt je dat tot heel goed luisteren. Je kunt ook af en toe checken of je het goed begrepen hebt wat de ander zegt en bedoelt. 
• Het is mijn ervaring dat een wandeling in de natuur kan helpen, zeker bij lastige onderwerpen. Je hoeft elkaar niet voortdurend aan te kijken. Het is rustgevend dat samen lopen. Samen door een bos struinen geeft een andere dimensie aan het gesprek en je kunt de natuur bovendien als metafoor gebruiken. 
• Neem er de tijd voor. Heb geen haast. Kijk niet op de klok. Simpel maar wel een van de fundamenten van goed luisteren. Je kunt een gesprek beter uitstellen dan afraffelen. 
• Het kan soms helpen om de juiste ‘luister-stand’ te komen door van te voren 5 minuten in alle rust met je ogen dicht naar je favoriete muziek te luisteren. Niets doen verder, alleen ademen en luisteren. 
• Dagelijks braingymen kan betere verbindingen leggen tussen de linker- en de rechterhersenhelft, helpen bij het wakker maken van je brein en je communicatie vaardigheden positief beinvloeden.
• Ik leerde pas echt goed luisteren naar een ander toen ik naar mezelf leerde luisteren.

Veel doen

Luisteren is vooral een kwestie van doen, vaak, veel, bewust oefenen en voor jezelf terugkijken. Wat heb ik van dit gesprek geleerd? Als iemand jou vragen stelt, wie het dan ook is, merk eens op bij jezelf wat de houding van de ander, doet bij jou. Wat roept de manier van vragen stellen bij je op en leer daar van.  Ik ben ooit een luisterschrift begonnen waarin ik een schat aan ervaringen verzamelde puur en alleen over wat ik ontdekte over luisteren.  

Je raakt nooit uitgeleerd. Er is nog zoveel meer over te vertellen ook. Jij en je omgeving hebben er baat bij. Een kind zal jouw luistergedrag overnemen, imiteren. Echt luisteren betekent echte aandacht en daar is veel behoefte aan in onze dagdagelijkse race tegen de zelfbedachte klok. Ik denk zelfs dat als de mensheid zou beginnen met spelend leren luisteren in plaats van met leren lezen en rekenen de wereld er nog mooier uit zou zien. 

P.S. Als je mensen groots en meeslepend luid ziet communiceren in half afgemaakte zinnen elkaar onderbrekend expressief en wild gebarend alle regels hierboven aan hun laars lappend, maak je dan geen zorgen, probeer het ook niet te volgen, dan zijn het ongetwijfeld beelddenkers onder elkaar 🙂 

Luisteren naar een spreker

Ook dan richt ik mij volledig op de spreker, of er nu 100 of 10 mensen in de ruimte zitten. Ik heb een bubble om mij heen waarmee ik mij met name afsluit voor de energie van anderen. Ik maak ruimte voor mijzelf. Ben dan ook niet al te benaderbaar, mensen ervaren dat ook als afstand. En dat is precies de bedoeling. Eigenlijk zit ik met de spreker(s) in mijn eigen privé-ruimte. Zodat ik ook weer alles kan zien in mijn hoofd wat er gezegd wordt, verbaal en nonverbaal. En ik heb geleerd dat ik beter luister, zowel individueel als bij een lezing als ik zoveel mogelijk filters uitzet. Geen oordeel, geen aannames, zoveel mogelijk neutraal zonder verwachting,

Ik teken in hele kleine simpele pictogrammen de kernwoorden van wat ik hoor. Beeldend samengevat. Als het onderwerp zich ervoor leent en ik zit aan een tafel dan maak ik er meteen een mindmap van. Daardoor blijf ik bij de les. De zich aan mij opdringende beelden, opgeroepen door wat de spreker zegt, blijven zo op afstand. Vaak zijn de door mij getekende plaatjes precies wat ik mis in het verhaal. Je wilt niet weten hoeveel sprekers nog steeds met weinig beeld presenteren. Louter taal (auditief) en saaie powerpoints  (zo 2012) dus nog meer tekst.

Komt er een afleidende gedachte en kan ik hem wegblazen als een veertje dan belandt hij vanzelf in de daarvoor bestemde kamer. In dat geval kan ik mij erg goed concentreren en is de spreker mateloos boeiend. Is dat laatste minder het geval dan schrijf ik de afleidende gedachte of het idee onmiddellijk op kleine kaartjes, dan is het uit mijn hoofd. 

De plaats waar ik zit is belangrijk. Altijd overzicht willen hebben en het liefst niemand achter me. De zijkant is een goed alternatief. Als je aan de zijkant zicht of achteraan kun je redelijk ongemerkt even de benen strekken om de hersenen van wat zuurstof te voorzien (Bij een concert mag ik juist wel graag vooraan zitten)

Op de stem van de spreker heb ik geen invloed, wel op mijn reactie bij de klank, de intonatie, de manier van praten. Zijn woorden vonden weerklank is niet voor niets een uitdrukking. Want ook al is het zinnig wat er gezegd wordt, de manier van praten en het gebruik van de stem zijn beide belangrijke voorwaarden of de boodschap ‘resoneert’. 

Zelf beweeg ik veel tijdens een lezing of presentatie en workshop. Dat zie ik ook het liefst als ik zelf luister. De spreker die het hele podium, de hele ruimte gebruikt moet ik wel volgen met mijn ogen, dus ook met mijn oren. Bij iemand die stilstaat en van papier opleest dwaal ik af omdat ik nu eenmaal luister in beelden.

In vergaderingen probeer ik altijd tijd te krijgen om het door de spreker uitvoerig in taal uitgedrukte probleem te mogen samenvatten in een paar tekeningen. Als ik het kan tekenen en daarmee de kern raak, heb ik het begrepen en onthoud ik het ook. Dat is handig om te weten als je studeert. Kun je na een uur les of college de stof in een paar tekeningen samenvatten? 

En soms zit het er gewoon niet in. De spreker is niet interessant, het onderwerp boeit niet, je komt op de een of andere manier niet in de luister-stand, er is teveel onrust in de zaal of in je hoofd. Wees dan mild voor jezelf. Ga even de zaal uit, loop een rondje, drink wat en probeer het later nog eens opnieuw.

Wat soms ook helpt is je even helemaal overgeven aan een dagdroom. Daarna lukt het meestal wel om te luisteren en ontdek je dat je niet eens zoveel hebt gemist. Of ik begin aan een ingewikkelde Zentangle en kom dan ongemerkt wel tot luisteren. Of ik speel, friemel met iets, een stressbal of een pen. Als we kinderen willen leren luisteren, laat ze dan bewegen, friemelen, doodle-en, krabbelen, staan als ze dat willen. Helaas hangt nog in teveel klaslokalen op een te prominente plek een poster met afspraken rond luisteren; Onze monden zijn dicht, voeten stil, alles uit onze handen, armen over elkaar. Het zegt waarschijnlijk niets over het luisteren maar meer over de leerkracht die er anders haar aandacht niet bij kan houden. Luisteren is immers (inter)actief tweerichtingsverkeer, dan komen spreker en luisteraar goed tot hun recht. 

Luisteren met je hart

Je kunt het leren. De nog niet getrainde gehoorspier van een beelddenker kun je trainen. Het is vooral een combinatie van luisteren met je hart en praktische oefeningen. Dat heb ik voor je samengevat in een handig E boek.