Deze week kwam er op de sociale media een vraag voorbij over muziek en daar schrijf ik regelmatig over dus ik linkte naar een oud blog. Vandaag de meer uitgebreide en aangepaste versie daarvan. Gisteren was ik in Paradiso op de korendag. Heel Nederland zingt zo ongeveer en wordt daar merkbaar gelukkig van. 

Het hele brein doet mee

Zowel het leren bespelen van een instrument, noten leren lezen, zingen, als het luisteren naar klassieke muziek doet veel met een mens. Muziek beleven is een ‘whole-brainer’ en kan dus zorgen voor betere verbindingen tussen de beide hersenhelften. Neuropsycholoog Hellmuth Petsche ontdekte dat het beoefenen van muziek de corpus callossum versterkt: dit is de verbinding tussen de rechter- en de linkerhersenhelft (Bastian, 2003) Dat is nog maar 1 van de effecten.

Er is heel veel onderzoek naar. (Zie ook de links onder dit blog) De onderzoeken spreken elkaar soms tegen of bevestigen elkaar. Dat geeft niet, er is volop aandacht voor en leerlingen en studenten hebben daar baat bij. Muziekonderwijs is vanaf de kleuterklas van groot belang, voor een betere ontwikkeling van het brein, voor een betere sensorische integratie en je wordt er een gelukkig mens van. 

Muziek beleven. Daar gaat het om. Actief bezig zijn met muziek. Intensief luisteren, meebewegen, ervaren, voelen. Geconcentreerd de muziek binnen laten komen. Muziek maken, zingen, noten leren lezen, een instrument leren bespelen. Er zijn in ons land, met gelukkig nog steeds een rijke muzikale traditie, veel activiteiten om kinderen kennis te laten maken met klassieke muziek. Actief. Vanuit de totaalbeleving. Zoals onderwijs zou moeten zijn. Er zijn nog steeds meer mensen lid van een koor dan van een voetbalvereniging.

Wat doet klassiek muziek met ons ? 

Neem de barok- en renaissance-muziek bijvoorbeeld. Daar zitten vaste structuren in, geijkte patronen, herhaalde melodie-lijnen. Daar hebben we baat bij. 

• Het zorgt voor diepe ontspanning.
• Het activeert meerdere gebieden in ons brein.
• Het stopt de beeldenstorm en gedachtestroom in ons hoofd.
• Het kan het cognitieve vermogen verbeteren.
• Het kan het geheugen verbeteren.
• Het kan de concentratie bevorderen.
• Het kan helpen ons af te schermen voor prikkels.
• Het kan de slaap verbeteren.
• Het kanaliseert emoties.

Klassieke muziek is dus van invloed op ons brein als geheel door de melodie en het ritme en door de vaste herhalingen er van. Ritme bevordert de aanmaak van serotonine, het hormoon waardoor je je goed voelt en waardoor de spanning vermindert. Muziek geef het brein als het ware een prettig schokje. Het ritme van muziek kan bijvoorbeeld de hartslag verbeteren en een melodie kan zomaar het creatieve vonkje in onze hersenen ontsteken. In tegenstelling tot andere vormen van kunst raakt muziek onmiddellijk aan onze emoties. Klassieke muziek op jonge leeftijd draagt bij aan de cognitieve ontwikkeling van het kind. Het beïnvloedt onze hersengolven en meer waarneembaar onze ademhaling, onze bloeddruk. Klassieke muziek luisteren en/of, nog beter, beoefenen helpt ons beter te concentreren en meer informatie op te kunnen nemen in kortere tijd doordat het beide hersenhelften tegelijk activeert. Op deze manier zet je de auditieve en sensorische kanalen wagenwijd open.

Effect op leren

Moderne muziek heeft dat effect minder door een gebrek aan dat bepaalde evenwicht tussen melodie en ritme. Hoewel het maken van rapmuziek, praten op muziek, wel weer een positief effect heeft op jongeren met probleemgedrag, ook alweer omdat het beide hersenhelften activeert. Luisteren naar klassieke muziek betekent dat hele complexe gebieden in de hersenen samenwerken. Ik denk dat klassieke muziek mij als beelddenker, in de tijd dat de term nog niet bekend was geholpen heeft. Ik had muziekles van de de vierde klas lagere school tot aan mijn negentiende. En later, veel later, opnieuw, in de koormuziek. Steeds meer onderzoeken wijzen ook in de richting dat als kinderen klassieke muziek beoefenen het beter doen op school, lezen en rekenen beter, zouden beter samenwerken en hebben een hoger zelfbeeld. Er wordt zelfs onderzoek gedaan naar het beschermende effect van klassieke muziek op bepaalde delen in de hersenen verantwoordelijk voor bijvoorbeeld Parkinson en Alzheimer. Muziek heeft een positief effect op mensen met autisme, er lijkt dan ineens een deur open te gaan. 

Als ik schrijf staat er eigenlijk altijd wel Bach of tijdgenoten op, het zet enerzijds mijn hyper focus aan (heel erg nodig om alle beelden te vertalen naar taal die jij begrijpt) maar het haalt, voor mij althans, de bijbehorende onrust weg en kan ik mij langer concentreren. Ik zeg daarmee eigenlijk tegen bepaalde delen van mijn brein; luister daar maar naar, dan kan ik rustig schrijven. 

Nog wat wetenschappelijk bewezen voordelen:

• Muziek luisteren die jij mooi vindt zorgt ervoor dat er meer dopamine wordt aangemaakt in de hersenen, het zogenaamde ‘gelukshormoon’.
• Het verlaagt de aanmaak van cortisol, het stresshormoon, waardoor het stress vermindert en je dus gezonder maakt.
• Luisteren naar klassieke muziek voor het naar bed gaan zorgt ervoor dat je sneller slaapt en ook beter slaapt. Het haalt het stof van je ziel af en vermindert symptomen van depressie.
• Er is zelfs onderzoek gedaan naar het effect van klassieke muziek op je eetgedrag. Dim het licht en zet Bach op tijdens het eten en je eet minder. 
• We hebben in Nederland zelfs onderzocht dat luisteren naar rustige muziek ons rijgedrag positief verandert. 
• Muziek versterkt je leervermogen en verbetert je geheugen, alleen al doordat je met bepaalde muziek je beter kunt concentreren. Je kunt zelfs zeggen dat je met Bach het brein activeert en met Mozart het juist in slaap brengt. 
• In veel ziekenhuizen wordt gewerkt en onderzocht hoe muziek inwerkt op het helend vermogen van de mens. Bepaalde onderzoeken geven aan dat het de pijn vermindert of in elk geval de beleving ervan. 
• De verbale prestaties van je kind verbeteren door het geven van muziekonderwijs. Het gevolg is een beter contact tussen de hersengebieden van Wernicke en Broca. Deze gebieden (vernoemd naar hun ontdekkers) zijn verantwoordelijk voor respectievelijk het begrip van taal en voor de productie van taal. Door de invloed op de ontwikkeling van het auditieve systeem raakt muzikale training bij kinderen aan primaire functies als luisteren, taalverwerving, leesvaardigheid en emotionele intelligentie. Het kunnen onderscheiden van twee-klanken gaat kinderen makkelijker af als ze hebben leren luisteren naar muziek of een muziekinstrument bespelen. 

Hier een aantal van de vele interessante artikelen over het belang van muziek op ons brein en onze gezondheid; 

15 wetenschappelijk bewezen voordelen van muziek

Hoe muziek het verschil kan maken

Muziek en taalontwikkelingsstoornis

Wat muziek doet voor ons brein

Het belang van muziekonderwijs

Informatieverwerking en muziek

Muziek en autisme

Onze hersenhelften en muziek

Muziek spelen en ons brein

Muziek als medicijn

Muziekonderwijs is hot

‘De anatomie van de hersenen toont een nauwe relatie ligt tussen muziek en taalverwerking. Het muziekcentrum en het gebied van Wernicke (taalverwerking) liggen gespiegeld in de hersenschors, iets boven beide oren. Ze vormen de belangrijkste asymmetrie van de hersenhelften die functioneel symmetrisch zijn opgebouwd. Een centraal gelegen hersencentrum, de thalamus, dient als verdeelpunt: muziek en de intonatie van gesproken taal worden naar rechts en woorden naar links gestuurd. De hersenstam bewerkt de geluiden voor. Het gehele auditieve systeem ontwikkelt zich gedurende de kindertijd sterk onder invloed van training. Het moet stap voor stap worden opgebouwd want luisteren vergt veel meer dan je oren openzetten. Het is een actief proces waarbij de geluidsprikkels worden gefilterd en bewerkt om er informatie uit te halen.’

We geven in onze maatschappij zowel in het onderwijs als in werken, steeds meer aandacht aan onze cognitieve prestaties. Het hoofd wordt meer gewaardeerd dan het lijf, het verstand meer dan de gevoelens. Muziek luisteren, beleven en beoefenen brengt evenwicht daarin. Om alleen al de emotie van mensen soepel aan te voelen is het van belang de hersenen muzikaal te trainen. Die emotie in onze stem zit vaak verborgen in hele korte fragmenten van niet meer dan 50 milliseconde. Zie hier het verband tussen muziek en onze emotionele intelligentie. 

Geen groter blijk van liefde voor het leven dan het beleven van muziek. 

De ontvankelijkheid voor muziek begint trouwens al in de baarmoeder en heeft een direct verband met taalklankbeleving, zoals alles daar begint;