Bach

Ik hou van Bach. Dat weet je als mijn blog vaker leest. De ‘bijbel’ ligt op mijn nachtkastje; ‘Music in the castle of heaven’, van John Elliot Gardiner. Ik blader er regelmatig in. Zo’n echt boek boek. Dikke kaft met omslag, bijna gelig dik papier, prachtige foto’s. Gardiner is een verteller. Dat maakt het nog prettiger leesbaar. Hij zet de muziek en zijn eigen passie in een historisch perspectief.

Mijn wereld

Een collega, zo’n heerlijk snelle twintiger vol bravoure ging met zijn vader vorige week voor het eerst naar een uitvoering van de Mattheus. Deel van zijn opvoeding en een vader zoon moment. Hij was oprecht verbaasd over wat deze muziek met hem deed. Hoe het over hem heen golfde. Dat hij regelmatig zijn ogen moest sluiten. En hij had er allerlei vragen over. ‘Ik kreeg even een blik in jouw wereldje.’

Mijn wereld ja. Bach (e.a.) zingen in de Dom in Utrecht laatst en later nog de Johannes in de Geertekerk. Mijn wereld bestaat momenteel uit het dagelijks voeren van gesprekken met FD lezers, schrijven, nog steeds de social media doen voor anderen, nog meer bijklussen om financieel alles op de rit te krijgen en muziek maken dan wel beluisteren. Muziek in het algemeen, zingen/dirigeren in het bijzonder en nog specifieker; Bach. Als levensbehoefte, als basisbehoefte?

Ruht Wohl

Een vriendin kwam langs omdat ze het Ruht Wohl (Johannes) bijna niet kon zingen zonder te huilen. We werkten er samen aan, met effect. Er werd iets anders geraakt wat in de weg stond. Door dat te beleven en vervolgens te verplaatsen kon zij het met gerichte energie en vol overtuiging zingen.

Dat doe ik met mijn koorleden ook. Soms individueel, soms als stemgroep. Als je zo geraakt wordt door wat je zingt dan schreeuwt er als het ware een andere levensbehoefte om aandacht. Dan is er een gevoel dat je nog niet hebt kunnen, willen of mogen zien. Zo vul ik mijn dirigentschap in.

Maar.

Ik zing de Johannes. Omdat het heerlijk is om zelf te zingen en te leren van andere dirigenten. Geen Mattheus meer op dit moment. Bewuste keuze? Ja. Met heel legitieme reden. Dat ik de Johannes mooier vind na 50 jaar Mattheus, dat hij minder smartelijk en minder romantisch dramatisch is. Wat afstandelijker dus….

In de Mattheus vormt de begeleiding van de Christuspartij door hoge strijkersklanken een aureool van smart en medeleven, na de pijnlijke verloochening van Petrus (‘eer de haan drie keer kraait…’) smeekt de mens om ontferming in de altaria ‘Erbarme Dich’. In de Johannes ontbreekt die warmte en empathie. Daar zocht Bach het meer in felle, haast demonische koren, een vertaling van de gevoelens van het volk, dat zich lijkt af te zetten tegen de onaantastbare Jezus, die het lijden aanvaardt.” 

Het zingen van de Johannes heeft voor mij meer uitdaging dan de makkelijker Mattheus, waarvan ik als kind al de noten uit mijn hoofd leerde, voor ik ze kon lezen. De fuga’s zijn ingewikkelder, meer chromatiek, fellere dissonanten. Het vraagt van mij meer voorstellingsvermogen. De intonatie is lastiger, het vergt meer concentratie en vocale techniek.

Emotie

Minder emotie dus? Dat lijkt wel zo. De Johannes raakt ook. Elke noot. Maar zonder de soms pijnlijke historie die ik met de Mattheus heb. Ah!. Heelmeester genees u zelf. Zeker. Werk ik hard aan. Complexe materie. Zoveel emoties staan nog in de weg, die ik eerder niet kon, niet mocht zien. Ze dienen zich een voor een aan, als ik de Mattheus beluister, in kleine stukjes, zachtjes, op de achtergrond. Alsof dat kan, op de achtergrond. Het dringt zich op en raakt aan traumatische Veluwse herinneringen.

Laagjes

Het lijkt op het afpellen van eindeloze laagjes, net zolang tot ik weer bij de zesjarige jongen ben en de Mattheus voor het eerst zijn oren en zijn hart bereikte via dikke langspeelplaten.

Dan staat niets meer in de weg om weer naar hartenlust met gevoel de Mattheus te gaan zingen, zonder dat emotie in de weg staat. Tot die tijd ‘doe’ ik de Johannes, in volle overgave.